5 quyển sách hay về người Ê Đê cung cấp đầy đủ chi tiết về lịch sử, văn hóa và truyền thống của người Ê Đê.
Người Ê Đê: Một Xã Hội Mẫu Quyền
Người Ê Đê: Một xã hội mẫu quyền ban đầu là một công trình nghiên cứu dân tộc học được nhà nghiên cứu Anne de Hauteclocque thực hiện vào năm 1962 về thiết chế xã hội của người Ê Đê, đặc biệt nhấn mạnh vào lý giải sự ràng buộc giữa các thành phần dân cư trong một xã hội “mẫu quyền”. Công trình của bà gây dấu ấn tiêu biểu ở khía cạnh thực địa, điều tra và thống kê, cũng như tham khảo kỹ lưỡng các hồ sơ luật tục, để từ các dẫn liệu thực tế tái dựng lại mô hình thiết chế sự hình thành các mối quan hệ nội tại thuộc xã hội mẫu quyền của người Ê Đê ở Đắc Lắc.
“Công trình này là kết quả của 14 tháng (từ tháng Tư năm 1961 đến tháng Sáu năm 1962) sống ở Đắc Lắc, một tỉnh cao nguyên miền Nam Việt Nam, phần lớn là nơi cư trú của người Ê Đê. Mục đích cuộc điều tra là, qua sinh hoạt của một làng, nghiên cứu tổ chức xã hội và gia đình của người Ê Đê, một xã hội thuộc ngữ hệ Nam Á, quan sát quy tắc huyết thống mẫu hệ cùng cách ở rể. Sau hai tháng ở Buôn Mê Thuột, thủ phủ của tỉnh, cuộc khảo sát đã diễn ra một năm ở Buôn Pôk, một làng khoảng 500 cư dân cách thủ phủ 22 cây số. Phần lớn tư liệu được thu thập trực tiếp tại đây bằng tiếng Ê Đê. Về những khía cạnh của tổ chức xã hội vượt quá khuôn khổ của làng, những cuộc thăm viếng ngắn ngủi ở khoảng hai mươi làng khác đã mang lại một phần bổ sung thông tin cùng những phần ghi âm và ghi chép văn học truyền miệng. Một phần tư liệu quan trọng khác được cung cấp bởi phòng lưu trữ của Tòa án luật tục mà ông Y Bhiư Enuôl, lúc ấy là lục sự, đã có nhã ý cho tôi [tác giả] sử dụng lúc tôi ở Buôn Mê Thuột.”
ĐÁNH GIÁ/NHẬN XÉT CHUYÊN GIA:
Một nhà nghiên cứu dân tộc học pháp lý sẽ phải tham khảo tác phẩm này, bởi những trường hợp cụ thể mà tác giả xem xét đã soi sáng tinh thần pháp lý sâu sắc của xã hội này vốn có một bộ luật tục có thể so sánh với các adat của những xã hội Nam Á khác. Bộ luật tục này đã được Sabatier phát hiện và Antomarchi dịch, nhưng trong tác phẩm này ta thấy nó sống thực như thế nào.
——-
Việc quyết định tham gia vào đời sống hằng ngày của nhóm người bất chấp hiểm nguy theo một cách nào đó đã làm tăng giá trị của vốn sống. Chính vốn sống đó đã khoác lên các chi tiết chuyên môn nhất một hương vị quá thường vắng mặt trong rất nhiều tác phẩm. Trong quyển sách này, Anne de Hauteclocque đã biết kết hợp tính chặt chẽ khoa học với một lối viết thượng thừa và phục hồi chất máu thịt của đời sống cho những sơ đồ tri thức.
GEORGES CONDOMINAS
Người Ê Đê: Một xã hội mẫu quyền là một cuốn sách quý. Có thể coi đây là công trình nghiên cứu cơ bản nhất cho đến nay về xã hội Ê Đê, một xã hội mẫu quyền vừa điển hình vừa độc đáo (với thiết chế ngoài các thị tộc, lại có hai bào tộc, chỉ tìm thấy ở xã hội này). Súc tích mà toàn diện, chặt chẽ, cặn kẽ, rất nghiêm túc khoa học, rất kỹ càng, thận trọng, tinh tế trong cái nhìn và phân tích, đồng thời lại thật sinh động đến mức cho ta cảm giác được tiếp xúc với một cơ thể xã hội đang thật sự sống và chuyển động…
Huyền Thoại Về Một Vùng Đất – Không Gian Văn Hóa Tây Nguyên Qua Sử Thi Ê-đê
Lịch sử đã lùi xa nhưng các di sản của văn hóa Tây Nguyên vẫn còn đó. Không gian văn hóa Tây Nguyên vẫn vang ngân tiếng đàn đá, các dàn cồng chiêng vẫn hòa nhịp với âm hưởng của núi rừng, rượu cần trong các ché cổ vẫn thấm, vẫn ngấm say lòng người. Chiều sâu văn hóa của đất và người Tây Nguyên đã và đang là động lực phát triển, là nguồn động năng lớn cuốn hút những tấm lòng, trí tuệ gần xa đến với “Miền đất huyền ảo” Cao Nguyên.
Với cách tiếp cận liên ngành và khu vực học, cuốn sách “Huyền thoại về một vùng đất – Không gian văn hóa Tây Nguyên qua sử thi Ê-đê” của GS.TS.NGƯT. Nguyễn Văn Kim tham góp một góc nhìn mới về văn hóa và con người Tây Nguyên. Trong công trình nghiên cứu này, tác giả đã đã dành nhiều trang viết đậm chất suy tư về sự huyền ảo, chất bi tráng, anh hùng, kỳ vĩ của Tây Nguyên được thể hiện và phản ánh trong sử thi Dăm Săn và các bộ sử thi của đồng bào Ê-đê.
Qua đó, một Tây Nguyên giàu tiềm năng văn hóa, kinh tế đang trỗi dậy và chắc chắn (dù còn nhiều khó khăn, thách thức) sẽ tiếp tục có những đóng góp xứng đáng với văn hóa Việt Nam, văn hóa châu Á và thế giới.
Khai Thác Giá Trị Ngôn Ngữ Và Văn Hóa Của Sử Thi Ê Đê – Ứng Dụng Vào Giáo Dục Và Đào Tạo Ở Tây Nguyên
Trình bày một số vấn đề chung, những đặc điểm cơ bản của ngôn ngữ sử thi Êđê qua một số biện pháp tu từ tiêu biểu, đặc điểm văn hóa Êđê qua phong tục tập quán trong sử thi, ứng dụng giá trị ngôn ngữ và văn hóa của sử thi Êđê vào giáo dục và đào tạo Tây Nguyên.
Người Ê Đê ở Việt Nam
Trong cộng đồng các dân tộc ở Việt nam, người Êđê là cư dân có mặt lâu đời ở miền Trung và Tây Nguyên với nhiều nét văn hóa truyền thống đặc trưng. Dấu vết về nguồn gốc của dân tộc Êđê được phản ánh nhiều qua các bộ sử thi, những công trình kiến trúc, nghệ thuật tạo hình, văn hóa dân gian. Cho đến nay, cộng đồng Êđê vẫn còn là một xã hội tồn tại những truyền thống đậm nét mẫu hệ ở nước ta.
Người Êđê có kho tàng văn học truyền miệng phong phú gồm: thần thoại, cổ tích, ca dao, tục ngữ, đặc biệt là các Khan (trường ca, sử thi) nổi tiếng như: Khan Đam San, Khan Đam Kteh M’ười Ê đê là dân tộc yêu ca hát, thích tấu nhạc và rất có năng khiếu về lĩnh vực này. Nhạc cụ phổ biến của người Ê đê gồm có: cồng, chiêng, trống, sáo, khèn, đàn Đinh Năm…
Ngày nay, cuộc sống ở các buôn làng Êđê đang đổi thay nhanh chóng. Nhưng mọi sự đổi thay không làm mất đi những tập tục văn hóa truyền thống hướng về cội nguồn, hướng về tổ tiên.
Sử Thi Ê Đê Hiện Nay – Nghệ Nhân Và Việc Trao Truyền Nghệ Thuật Diễn Xướng
Sử thi Ê Đê là một đề tài rất quen thuộc trong văn hóa dân gian nói chung và văn học dân gian nói riêng. Nếu tính từ L.Sabatier, người đầu tiên sưu tầm và công bố sử thi Ê Đê với tác phẩm Bài ca chàng Đam San thì đến nay cũng đã gần 100 năm trôi qua và cũng đã có biết bao nhiêu tác phẩm viết về sử thi Ê Đê dưới nhiều góc độ và cái nhìn khác nhau.
Cuốn sách “Sử thi Ê Đê hiện nay – nghệ nhân và việc trao truyền nghệ thuật diễn xướng” do Kiều Trung Sơn (chủ biên), được công bố năm 2018 đã khảo sát sự tồn tại của sử thi Ê Đê trong thời đại hiện nay, thông qua vai trò của nghệ nhân và việc trao truyền nghệ thuật diễn xướng. Đây là nghiên cứu, tìm hiểu “sử thi sống” – một cách tiếp cận nghiên cứu khá mới mẻ.
Cuốn sách được bố cục 6 chương:
- Chương 1, Một số vấn đề lý luận và tổng quan tư liệu sử thi Tây Nguyên;
- Chương 2, Tiếp cận sử thi Tây Nguyên;
- Chương 3, Sử thi Ê Đê hiện nay, sử thi sống và sử thi văn bản;
- Chương 4, Nghệ thuật ngôn từ trong diễn xướng sử thi Ê Đê;
- Chương 5, Công thức nhạc điệu trong diễn xướng sử thi Ê Đê; và
- Chương 6, Nghệ nhân và vấn đề trao truyền sử thi Ê Đê.
Cuốn sách cho người đọc hiểu rằng sử thi sống thể hiện qua nghệ thuật diễn xướng và gắn với sự trao truyền nghệ thuật này trong cộng đồng. Trong nhiều trang viết, bạn đọc có thể biết tới sự tồn tại của sử thi Ê Đê hiện nay qua nhiều tâm trạng, cảm xúc và đánh giá của nhiều đối tượng khác nhau, từ nhà quản lý văn hóa, nhà nghiên cứu, những người dân, nghệ nhân đang trực tiếp, hàng ngày đối diện với vấn đề bảo tồn sử thi ở địa phương (cả tích cực lẫn tiêu cực).
Cùng danh mục: