5 quyển sách hay về nhân học cho bạn đọc cái nhìn tổng quan về nhân học và những vấn đề liên quan với thế giới đa văn hóa hiện nay.
Nhân Học Đối Diện Với Những Vấn Đề Của Thế Giới Hiện Đại
Kể từ sau công trình nổi tiếng Race et histoire (Chủng tộc và lịch sử, Huyền Giang dịch) được Hội khoa học lịch sử Việt Nam xuất bản năm 1996, khoảng mười năm trở lại đây có thêm ba công trình của ông được dịch ra tiếng Việt. Claude Lévi-Strauss vẫn là con khủng long kỳ vĩ của ngành nhân học, dân tộc học.
Mùa xuân năm 1986, Claude Lévi-Strauss (1908-2009) tới Nhật Bản lần thứ tư, theo lời mời của quỹ Foundation Ishizaka, thuyết trình ba buổi ở Tokyo về chủ đề nhân học. Ông chọn tiêu đề chung cho ba bài giảng là L’Anthropologie face aux problèmes du monde moderne (Nhân học đối diện với những vấn đề của thế giới hiện đại), đó cũng là tên cuốn sách này.
L’Anthropologie face aux problèmes du monde moderne (xuất bản năm 2011, sau khi Claude Lévi-Strauss mất) thuộc bộ sách “La Librairie du XXIe siècle” (ra đời năm 1989) do nhà sử học Maurice Olender chủ trì, với hơn 200 đầu sách của các học giả lớn được ấn hành.
Claude Lévi-Strauss không ngừng ưu tư về các vấn đề xã hội, về mối quan hệ giữa chủng tộc, lịch sử và văn hóa – những vấn đề nền tảng trong trước tác của ông.
Trong tác phẩm này, ông tập trung bàn về: 1) Sự cáo chung của văn hóa bá quyền phương Tây; 2) Ba vấn đề lớn của thế giới đương đại: giới tính, sự phát triển kinh tế và tư duy huyền thoại; 3) Công nhận sự đa dạng văn hóa: những điều chúng ta học được từ nền văn minh Nhật Bản. Trong khi nhấn mạnh tầm quan trọng của nhân học như là một “chủ nghĩa nhân đạo dân chủ” mới, Claude Lévi-Strauss khảo vấn về “Sự cáo chung của văn hóa bá quyền phương Tây”, về mối quan hệ giữa thuyết tương đối văn hóa và phán xét đạo đức. Khi khảo sát về những vấn đề của một xã hội toàn cầu hóa, ông khảo vấn cả những thực tiễn kinh tế, các vấn đề liên quan đến thụ tinh nhân tạo, mối quan hệ giữa tư duy khoa học và tư duy huyền thoại.
Qua ba chủ đề nêu trên, Claude Lévi-Strauss thể hiện những lo lắng ưu tư của mình về những mối tương đồng của các hình thức khác nhau của sự “bùng nổ tư tưởng” và sự hình thành chủ nghĩa cực đoan…
Nhận xét về các công trình Nhân học đối diện với những vấn đề của thế giới hiện đại, nhà sử học Maurice Olender viết trong “Lời tựa” rằng: “Tác phẩm của Claude Lévi-Strauss được cả thế giới công nhận và hiện nay đã trở thành điểm khảo nghiệm tư tưởng hướng về tương lai.”
Hình Ảnh Nhân Loại
Nhân chủng học là một ngành học phản ánh bản thân thế giới này – một thế giới đang thay đổi mỗi lúc một nhanh. Nội dung sách không giới hạn trong các vấn đề đã được định hình trong các thập kỷ trước mà bao gồm tất cả các biến chuyển đang diễn ra khắp nơi và tác động đến những con người, nơi chốn và cả những chủ đề nằm trong truyền thống nghiên cứu của ngành.
Dựng lên một tấm gương vĩ đại phản chiếu trọn vẹn hình ảnh nhân loại, ngành nhân chủng học tự thân đã mang tính nhân văn cao nhất trong các ngành học thuật vì nó luôn tôn trọng tính đa dạng của con người bằng cách nghiên cứu các nền văn hóa khác để có thể nhận ra điện mạo bản thân mình, dân tộc mình rõ hơn.
Bạn đọc có dịp tiếp cận phần minh họa cho các vấn đề được đề cập trong mỗi chương bằng những bài “Đọc thêm” súc tích, có thể bổ sung và gợi mở cho cái nhìn về những vấn đề nhân chủng học liên quan với thế giới đa văn hóa hiện nay.
Lược Sử Nhân Học
Môn Nhân học xã hội ra đời vào đầu thế kỉ XX tại Hoa Kì và châu Âu. Do đó, đây là một môn khoa học nhân văn ra đời gần đây nhất, nếu ta dừng lại ở sự ra đời một hoạt động chuyên môn và sự hình thành những nguyên tắc cho một phương pháp nghiên cứu.
Nếu ta định nghĩa nhân học xã hội một cách mở rộng ra hơn, coi đó là sự đi-về của một chứng nhàn giữa hai nền văn hóa, cùng với đó là những kết quả thực sự về tri thức, thì nhân học xã hội là một trong những môn khoa học xuất hiện sớm nhất.
Ta có thể định niên đại cho nó là vào thời kì Khai minh ở châu Âu thế kỉ XVIII, và những khảo sát khoa học lớn bị thay đổi hoàn toàn bởi sự khao khát hiểu biết và sự khám phá tự nhiên và con người ở quy mô toàn cầu – hãy hình dung chuyến đi vòng quanh thế giới của Bougainville và quá trình các nhà thám hiểm người Âu phát hiện ra Thái Bình Dương. Càng thuyết phục hơn nữa, ta truy nguyên nguồn gốc của nó từ thời kì Phục hưng và thế kỉ XVI, khi việc phát hiện ra châu Mĩ đã mở rộng ra tại châu Âu con đường đi tới một sự cật vấn về tính đa dạng của con người, và điểu này đã làm suy yếu luận điểm Kitô giáo về sự sáng tạo ra con người bởi Thượng đế “theo hình ảnh của Người”..
Văn Hóa Nhân Học Châu Âu
Văn hóa nhóm hay văn hóa tộc người chủ yếu dựa trên mấy tiêu chí: Nhân tố thứ nhất – hạt nhân liên kết nhóm chủ yếu là tộc người. Nhân tố thứ hai là môi trường gắn với phong cách sống trong quá trình phát triển lịch sử. Nhân tố thứ ba là tôn giáo, tín ngưỡng. Nhìn chung văn hóa nhân học được trình bày chủ yếu theo các đề mục:
- Tên các tộc người phản ánh văn hóa hoặc tên nhóm văn hóa.
- Các tên khác của nhóm tộc người đó.
- Môi trường vật chất, lịch sử dân số và số dân, ngôn ngữ.
- Lịch sử văn hóa của nhóm tộc người trong mối quan hệ với các nhóm khác.
- Kiểu cư trú, thiết kế nhà và vật liệu.
- Phân công lao động, cách thức sinh kế, trao đổi sản phẩm, luật lệ và quyền sở hữu, sử dụng đất.
- Tính huyết thống, thị tộc, quan hệ họ hàng.
- Tôn giáo, tín ngưỡng, đức tin,…
30 Giây Nhân Chủng Học
Chúng ta là ai? Điều gì khiến giống loài chúng ta khác biệt với mọi sinh vật sống khác trên hành tinh này, cả trong quá khứ và hiện tại? Vì sao con người phát triển văn hóa và xã hội đa dạng đến vậy? Và liệu việc định hình môi trường sẽ dẫn ta về đâu? Từ nguồn gốc của loài Người tinh khôn đến chủ nghĩa toàn cầu thế kỉ 21, cuốn sách này là tất cả những gì bạn cần biết về môn khoa học nghiên cứu con người này.
30 Giây Nhân Chủng Học khám phá con người qua 50 sự kiện và sáng kiến, giúp bạn hiểu chúng ta đã tiến hóa từ tổ tiên giống tinh tinh thành sinh vật có khả năng phóng tên lửa lên sao Hỏa như thế nào. Bộ não người là thứ phức tạp nhất từng được biết đến trong vũ trụ, cho phép ta sử dụng công cụ và phát triển các công nghệ đáng kinh ngạc phục vụ cho cuộc sống và định hình hành tinh này. Làm người đồng nghĩa với tương tác, và bạn có thể khám phá cách chúng ta tổ chức xã hội, vì sao nghi thức và nghi lễ lại quan trọng đến vậy, và vì sao ta phải phát triển các hệ thống niềm tin đa dạng và phức tạp. Cuốn sách 30 Giây Nhân Chủng Học là cách nhanh nhất để hiểu ý nghĩa của việc làm người.
Chủ biên Simon Underdown là Giảng viên Cao cấp phụ trách môn Nhân học Sinh học tại Đại học Oxford Brookes. Ông giảng dạy, nghiên cứu và viết về sự tiến hóa của loài người, tác động của môi trường đối với con người, dịch tễ học cổ đại, mối quan hệ giữa sinh học và văn hóa cũng như sự phát triển trí tuệ con người. Ông viết bài cho tờ Guardian về các vấn đề khoa học hiện nay và thường xuyên xuất hiện trên các chương trình truyền hình và phát thanh, thảo luận về tiến hóa của loài người và nhân chủng học.
Cùng danh mục: