7 quyển sách hay về địa chính trị mang đến cho độc giả những hiểu biết sâu sắc và toàn diện về địa chính trị trong chiến lược và chính sách phát triển của các quốc gia, từ đó rút ra những bài học kinh nghiệm và gợi ý chính sách dành cho Việt Nam.
Địa Chính Trị Của Loài Muỗi – Khái Lược Về Toàn Cầu Hóa
Từ 250 triệu năm trước, muỗi đã có mặt trên Trái đất, vậy nhưng chúng chẳng nán lại lâu la gì: vòng đời trung bình của một con muỗi là 30 ngày. Rất đông đúc (3564 loài), có mặt trên khắp các châu lục, chúng giết người vô tội vạ (750 000 người mỗi năm)! Khi chúng vo ve bên tai ta thì không phải chỉ là để quấy rầy giấc khuya của ta, mà còn là để kể cho chúng ta một câu chuyện : câu chuyện về những đường biên giới bị xóa nhòa, về những đột biến không ngừng, về những cuộc chiến đấu để sinh tồn. Và đặc biệt là câu chuyện tay ba giữa muỗi, ký sinh trùng và con mồi (chính là chúng ta).
Câu chuyện của loài muỗi trong bối cảnh toàn cầu hóa được Erik Orsenna kể lại một cách hài hước và vô cùng chi tiết khiến độc giả vừa sợ hãi trước những căn bệnh do loài vật bé nhỏ này lây truyền, vừa thán phục trước khả năng thích ứng thông minh tuyệt vời của chúng để sinh tồn.
Sự Minh Định Của Địa Lý
Trong cuốn sách, đầu tiên, tác giả điểm lại lý thuyết địa chính trị của Alfred Thayer Mahan, Halford J. Mackinder và Nicholas J. Spykman. Tác giả nêu ý kiến: ngày nay người ta không còn có thể khẳng định rằng chiều kích địa lý đã không còn ý nghĩa, như có người đã từng khẳng định sau sự kiện Bức tường Berlin sụp đổ. Theo ông, thực ra địa lý chưa từng bị bỏ qua, nhưng dường như nó đã bị lãng quên và ai đó đã đưa ra định đề, theo đó việc cho rằng công nghệ đã xóa bỏ địa lý chỉ là một ý kiến mơ hồ. Tuy nhiên, tác giả cũng cảnh báo về mối nguy của việc suy tôn quá mức vai trò của địa lý, bởi vì tuy nó có ảnh hưởng đến các sự kiện, nhưng theo cách xác suất, tức là không hoàn toàn quyết định được chúng.
Tiếp đó, R. Kaplan nhấn mạnh một nội dung mang tính luận giải độc đáo những đặc điểm của nước Nga và người Nga. Theo ông, do không có những đường biên giới biển ấm và ổn định, nên nước này rơi vào tình thế không yên ổn với các nước láng giềng. Đã mấy trăm năm nay, nước Nga mơ ước sở hữu những cảng biển nước ấm, không bị đóng băng về mùa đông…, mà có lẽ quân cảng Sevastopol cũng nằm trong số những giấc mơ ấy. Một nhận xét mang tính Quyết định luận khác, nhưng cũng đáng được suy ngẫm, là ảnh hưởng sâu sắc của khí hậu lục địa khắc nghiệt và hình thể của lãnh thổ đối với tính khí người Nga và lịch sử nước Nga.
Ở phần tiếp theo, cuốn sách trình bày một vấn đề nóng hổi của thời đại, được nhìn từ cách tiếp cận theo dài hạn, dồn nén trong một chương duy nhất dài 36 trang: “Braudel, Mexico và tầm nhìn chiến lược”. Theo quan điểm này, các lực gây tác động của địa lý hợp sức tạo ra những khuynh hướng lớn trong lịch sử đôi khi diễn ra suốt nhiều thế kỷ. Vận dụng luận thuyết với khái niệm dài hạn, tác giả tìm cách giải thích rằng Hoa Kỳ đang bị đe dọa bởi Mexico và 111 triệu cư dân của nó.
Xuyên suốt cả công trình này, R. Kaplan nhắc nhớ không ngừng và tuyên truyền cho một khái niệm rất kinh điển về địa lý và hoàn cảnh địa lý, bao gồm những sự kết hợp khác nhau của mấy yếu tố chủ chốt là không gian, hình thể địa hình, vị trí theo vĩ độ, và trùm lên tất cả là khung cảnh tự nhiên được thể hiện qua các bản đồ tự nhiên. Đó là hai khái niệm gắn bó chặt chẽ với nhau: vai trò của hoàn cảnh địa lý theo hướng Quyết định luận địa lý và vấn đề địa chính trị thể hiện qua cuộc đấu tranh giành quyền lực giữa các quốc gia, các cường quốc và các vùng địa chính trị.
Địa Chính Trị – Klaus Dodds
Thuật ngữ “kiến trúc Địa chính trị” (geopolitical architecture) được dùng để mô tả những phương pháp theo đó các nhà nước và tổ chức phi nhà nước tiếp cận, quản lí, và điều chỉnh sự giao nhau của những lãnh thổ và dòng chảy, và làm thế để thiết lập các đường biên giới giữa bên trong/bên ngoài, công dân/ngoại kiều, và nội địa/ngoại quốc. Các chính phủ, chẳng hạn, đầu tư lớn vào việc điều chỉnh các đường biên giới khi họ mở các cửa khẩu vào/ra của một lãnh thổ quốc gia. Việc kiểm soát các biên giới như vậy cũng trở thành một nhân tố quan trọng thể hiện chủ quyền thực tế.”
Địa chính trị không chỉ hàm chứa những khái niệm, quan điểm, chủ thuyết, thế giới quan hay nhân sinh quan, vốn có thể chỉ để nghe hay để đọc; Nó là một kiểu “môi trường hành động” do vô số nhân vật, cộng đồng, quốc gia-dân tộc và nhiều tổ chức quốc tế và phong trào quần chúng đầy sức mạnh, kể cả các “tin tặc”, từ xưa đến đã và đang diễn ra, cả trong “bóng tối của lịch sử”, cả “giữa chiến trường” hay “trên bàn thỏa hiệp”, trên “màn ảnh”, “trận bóng đá”, “internet”, với vô số những “bloggings” đầy nhiệt huyết.”
Đất Nước Việt Nam Qua Các Đời
Công trình Đất nước Việt Nam qua các đời tập trung nghiên cứu địa lý hành chính để nhận định cương vực của nước Việt Nam và vị trí các khu vực hành chính trải qua các đời, từ thời Văn Lang, Âu Lạc, qua thời kì Bắc thuộc, trải đến thời tự chủ và cho đến thời nhà Nguyễn. Với công tác nghiên cứu công phu, khối lượng sách tham khảo đồ sộ, Đào Duy Anh đã vẽ nên bức tranh rộng lớn, mô tả sự phát triển và biến đổi của lãnh thổi Việt Nam kéo dài gần hai thiên niên kỷ, khiến công trình trở thành một nghiên cứu đầy đủ nhất, hệ thống nhất về lãnh thổ Việt Nam trong thế kỉ XX.
Đất nước Việt Nam qua các đời và các công trình khác cùng chuyên ngành đã xác lập vị trí của Đào Duy Anh là một nhà địa lý học lịch sử tiêu biểu nhất cho đến nay, là người khơi mở và truyền cảm hứng cho sự phát triển chuyên ngành này ở Việt Nam.
Địa Chính Trị Trong Chiến Lược Và Chính Sách Phát Triển Quốc Gia
Thuật ngữ “địa chính trị” xuất hiện vào đầu thế kỷ XX, chỉ nghệ thuật, cách thức sử dụng quyền lực hay ảnh hưởng chính trị trên một phạm vi lãnh thổ nhất định. Thuật ngữ này nhanh chóng được sử dụng phổ biến bởi các nhà khoa học chính trị, địa lý, lịch sử, môi trường và xã hội học; nhiều viện nghiên cứu về địa chính trị đã được thành lập ở các nước và nhiều lý thuyết địa chính trị đã có ảnh hưởng lớn đến đường lối đối nội và đối ngoại của nhiều quốc gia. Tuy nhiên, ở Việt Nam thời gian qua, địa chính trị vẫn chưa được coi là một chuyên ngành khoa học, nên chưa được đầu tư nghiên cứu một cách thỏa đáng. Địa chính trị chỉ được nhiều người quan tâm trong thời gian gần đây, nhất là từ khi biển Đông trở thành vấn đề thời sự của nước ta, của khu vực và nhiều nước trên thế giới.
Đáp ứng yêu cầu thực tiễn đặt ra, cuốn sách Địa Chính Trị Trong Chiến Lược Và Chính Sách Phát Triển Quốc Gia đã được xuất bản nhằm hệ thống hóa lại các quan điểm và lý thuyết địa chính trị, làm rõ bản chất và vị thế khoa học của bộ môn địa chính trị, từ đó đưa ra một cái nhìn đúng đắn về lĩnh vực này.
Trật Tự Thế Giới Mới Thứ Hai – Những Vấn Đề Địa – Chính Trị Nan Giải
Cuốn sách Trật Tự Thế Giới Mới Thứ Hai – Những Vấn Đề Địa – Chính Trị Nan Giải đề cập đến chủ đề nóng hổi: quá trình địa – chính trị phân chia lại thế giới dưới tác động của cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu. Với ngòi bút sắc sảo, tác giả đã tập trung phân tích sự đối đầu giữa các quốc gia, luận giải sự biến mất một cách căn bản trên thực tiễn các khối chính trị trên thế giới, đưa ra những dự đoán về một kỉ nguyên mới của thế giới được đánh dấu bằng một cuộc cạnh tranh khốc liệt trên nhiều mức độ khác nhau.
Tác giả cũng cố gắng luận giải đối với hàng loạt câu hỏi: Ai là người có lợi nếu xảy ra thảm họa kinh tế toàn cầu? Ai sẽ tháo gỡ những bế tắc về chính trị và kinh tế thế kỉ XXI? Sự sụp đổ của giới cầm quyền chính trị thế giới dẫn đến điều gì? Thế giới đi về đâu? Có diễn ra trật tự thế giới mới không? Ai sẽ là người thiết lập nên trật tự thế giới mới?…
Cuốn sách đặc biệt hữu ích đối với các nhà hoạch định chính sách, các nhà nghiên cứu, học giả, các chính trị gia, giảng viên, sinh viên chuyên ngành lịch sử, quan hệ quốc tế và những ai quan tâm đến vấn đề này.
Trật Tự Thế Giới
Trong tác phẩm Trật Tự Thế Giới, Kissinger xuất phát từ Hòa ước Westphalia để phân tích về tương quan giữa các nước, chủ yếu là các cường quốc và các khu vực giữ một vai trò đặc biệt đối với bức tranh địa chính trị thế giới, với những khác biệt trong thế giới quan và vị trí địa lý đã ảnh hưởng đến chính sách ngoại giao của mỗi nước như thế nào. Tác giả dành chương cuối (chương 9) để bàn về vấn đề toàn cầu hoá trong thời đại khoa học công nghệ, đặc biệt là tin học và truyền thông đại chúng lan tràn đã tác động mạnh mẽ đến dư luận, các nhà lãnh đạo và các quyết định chính trị hiện nay.
Cùng danh mục: